Narodi turskog porijekla, poznati i kao turkijski narodi, čine veliku i raznoliku grupu etničkih zajednica koje naseljavaju prostrana područja Evroazije, od istočne Evrope i Balkana, preko Anadolije i Centralne Azije, sve do Sibira. Ono što ih primarno povezuje jeste pripadnost turskoj jezičkoj porodici, kao i zajedničko kulturno-historijsko naslijeđe koje vuče korijene iz stepskih nomadskih naroda Centralne Azije.
Procjenjuje se da danas u svijetu živi preko 200 miliona pripadnika turskih naroda. Oni čine većinsko stanovništvo u državama kao što su Turska, Azerbejdžan, Kazahstan, Kirgistan, Turkmenistan i Uzbekistan. Pored toga, značajne turske zajednice žive kao manjine u Rusiji (posebno u regijama Tatarstan, Baškortostan i Čuvašija), Kini (Ujguri u Xinjiangu), Iranu, Iraku, Afganistanu, Moldaviji (Gagauzi) te na Balkanu.
Porijeklo i Historija
Historija turskih naroda je kompleksna i seže duboko u prošlost. Smatra se da njihova prapostojbina leži u regionu Altajskih planina u Centralnoj Aziji. Prvi put se u historijskim izvorima, prvenstveno kineskim, spominju u 6. vijeku nove ere kao moćno nomadsko carstvo poznato kao Prvi turski kaganat. Ovo carstvo se protezalo od Kine do Crnog mora i igralo je ključnu ulogu u kontroli Puta svile.
Tokom vijekova, turska plemena su se širila i migrirala, uspostavljajući brojne države i carstva. Među najznačajnijim su:
- Gok Turci (Nebeski Turci): Osnivači prvih velikih turskih kaganata.
- Hazari: Turski narod koji je uspostavio moćno carstvo između Kaspijskog i Crnog mora.
- Ujguri: Poznati po svom bogatom kulturnom naslijeđu i ranom prihvatanju sjedilačkog načina života.
- Seldžuci: Ogranak Oguza koji je u 11. vijeku osvojio velika područja Bliskog istoka i Anadolije, utirući put kasnijem Osmanskom carstvu.
- Zlatna Horda: Mongolsko-turski kanat koji je dominirao istočnom Evropom.
- Osmansko carstvo: Jedno od najdugovječnijih i najuticajnijih carstava u historiji, koje su osnovali Turci Oguzi.
Glavne grane turskih naroda
Turski narodi se lingvistički i geografski mogu podijeliti u nekoliko glavnih grana:
- Oguzi (jugozapadna grana): Ovo je najbrojnija grana koja uključuje Turke (iz Turske), Azere, Turkmene, Gagauze i Kaškajce u Iranu. Njihovi jezici su međusobno veoma razumljivi.
- Kipčaci (sjeverozapadna grana): U ovu grupu spadaju Tatari, Baškiri, Kazasi, Kirgizi, Karakalpaci, Kumici, Karačajci i Balkarci. Naseljavaju područja od istočne Evrope do Centralne Azije.
- Karluci (jugoistočna grana): Glavni predstavnici ove grane su Uzbeci i Ujguri.
- Sibirska grana: Obuhvata brojne manje narode koji žive u Sibiru, kao što su Jakuti, Tuvinci, Hakasi i Altajci.
- Oğurska (bugarska) grana: Danas je jedini živi predstavnik ove grupe narod Čuvaši u Rusiji, čiji se jezik značajno razlikuje od ostalih turskih jezika. Smatra se da su i Protobugari pripadali ovoj grupi.
Kultura i religija
Kultura turskih naroda je izuzetno bogata i raznolika, oblikovana kroz vijekove nomadskog načina života, interakcija sa drugim civilizacijama i prihvatanja različitih religija. U ranom periodu, većina turskih naroda je praktikovala tengrizam, tradicionalnu religiju zasnovanu na obožavanju nebeskog boga Tengrija.
Širenjem islama, počevši od 8. vijeka, većina turskih naroda je prihvatila ovu religiju, pretežno u njenom sunitskom obliku. Islam je imao dubok uticaj na njihovu kulturu, umjetnost, književnost i društvene norme. Pored islama, među turskim narodima postoje i druge religije. Na primjer, Gagauzi su pravoslavni kršćani, Čuvaši također većinski pravoslavci sa elementima tradicionalnih vjerovanja, dok među sibirskim turskim narodima i dalje postoje sljedbenici tengrizma i šamanizma.
Zajedničke kulturne karakteristike uključuju bogatu usmenu tradiciju sa epovima kao što su “Manas” kod Kirgiza i “Korkut Ata” kod Oguza, razvijenu umjetnost izrade tepiha, tradicionalnu muziku sa karakterističnim instrumentima, te konjičke sportove koji odražavaju njihovo nomadsko naslijeđe.
U savremenom dobu, turski narodi nastavljaju da njeguju svoje jedinstvene identitete, istovremeno se suočavajući sa izazovima globalizacije i modernog svijeta. Njihova bogata historija i kulturno naslijeđe predstavljaju važan dio mozaika svjetskih civilizacija.
Za preuzimanje ovog teksta navesti izvoor kao i postaviti link prema ovoj stranici.
