U istoriji srpskog srednjeg veka, ime Pločnika ne spominje se često, ali ono nosi priču o jednoj od retkih velikih pobeda nad Osmanlijama. Te 1386. godine, na obali Toplice, knez Lazar Hrebeljanović suprotstavio se sultanu Muratu I i izvojevao trijumf koji je dao novu nadu Srbiji, iako je ona bila kratkog daha.
Prodor Osmanlija ka srcu Srbije
Pre bitke kod Pločnika, Osmanlije su već duboko zašle u srpske zemlje. Te iste godine, sultan Murat I zauzeo je Niš, strateški grad na Južnoj Moravi, čime je otvorio vrata za dalji prodor prema Kruševcu, prestonici kneza Lazara. Njihove čete pustošile su doline Južne Morave, Kosanice i Toplice, paleći sela i odnoseći ratni plen. Cilj pohoda bio je da se osvoji Kruševac i da se srpska država dovede u položaj potpunog vazalstva.
Saveznici i snaga vojski kod Pločnika
Srpsku vojsku činile su snage kneza Lazara, uz koje su se verovatno borile i čete Vuka Brankovića, njegovog zeta i gospodara Kosova i Metohije. U boju su učestvovali i odredi iz Župe, Pomoravlja i Toplice – narodna vojska i vlastelini, svesni da se bore za opstanak svojih domova.
Brojčano, Osmanlije su bile nadmoćnije, jer su posle zauzimanja Niša krenule u pohod sa velikom vojskom, u kojoj je bilo i vazalnih odreda iz drugih balkanskih oblasti. Srpska vojska bila je manja, ali je presudnu ulogu odigrala teška konjica – viteški oklopnici, čiji je silovit juriš slomio turske redove i doneo pobedu.
Sudari čelika i vatre
Kod sela Pločnik, između Niša i Kruševca, srpska vojska je dočekala Osmanlije. Bitka je počela iznenadnim srpskim napadom. Teško oklopljeni vitezovi prolamali su se kroz protivničke redove. Muratova vojska, navikla na lakšu konjicu i pešadiju, nije mogla da izdrži udar. U rasulu, Osmanlije su pretrpele težak poraz i bile primorane na povlačenje.
Lazarova pobeda i povraćene oblasti
Pobeda kod Pločnika omogućila je Lazaru da učvrsti vlast u Toplici, Kosanici i Pomoravlju. Osmanlije su bile izbačene iz tih oblasti, a srpska država na kratko je povratila sigurnost sve do Kruševca. Međutim, Niš nije trajno oslobođen – iako su se Turci posle poraza povukli iz njegovog zaleđa, grad je ostao u njihovom strateškom dometu i ubrzo ponovo pod njihovom čvršćom kontrolom.
Pločnik – svetla tačka pred Kosovo
Iako nije trajno zaustavio Osmanlije, Lazarova pobeda kod Pločnika imala je ogroman moralni značaj. Pokazala je da Osmanlije nisu nepobedive i da srpska vojska, ako je ujedinjena i dobro predvođena, može izvojevati trijumf. Samo tri godine kasnije, 1389. godine, usledila je kosovska bitka – mnogo poznatija, ali tragična po srpsku državu. Zato je Pločnik ostao zapamćen kao predah, trenutak ponosa i dokaz da se hrabrošću i dobrom taktikom moglo odbraniti ognjište.
Sećanje na Pločnik
Danas se o ovoj bici ne govori često, ali njeno značenje je veliko. Ona svedoči o odlučnosti kneza Lazara i o poslednjem sjaju srpske vojske pre Kosovskog boja. Pločnik je simbol hrabrosti i dokaz da istorija Srbije nije samo istorija stradanja, već i pobeda koje su donosile nadu.
