Raspad Saveza komunista Jugoslavije (SKJ) bio je ključni trenutak u političkom kolapsu bivše Jugoslavije, a uzroci su višeslojni i duboko ukorijenjeni u političke, ideološke i nacionalne razlike među republikama. Evo glavnih nesporazuma i razloga koji su doveli do raspada:
Ideološke i političke razlike
- Sukob između centralizma i federalizma: Srbija je zagovarala centralizaciju, dok su Slovenija i Hrvatska težile većoj autonomiji i konfederalnom uređenju.
- Pad Berlinskog zida i kraj hladnog rata: Otvorio je prostor za demokratizaciju, ali i za jačanje nacionalnih pokreta u republikama.
XIV vanredni kongres SKJ (januar 1990)
- Kongres je trebao riješiti unutrašnje nesuglasice, ali je završio raspadom partije.
- Delegacije Slovenije i Hrvatske napustile su kongres zbog neslaganja sa srpskim rukovodstvom, posebno oko principa “jedan čovjek – jedan glas”, koji je favorizirao srpsku većinu.
Nacionalizam i višepartijski sistem
- Uvođenje višepartijskog sistema u republikama dovelo je do formiranja nacionalnih stranaka koje su potkopale jedinstvo SKJ.
- Pobjede opozicije u Sloveniji i Hrvatskoj dodatno su oslabile utjecaj SKJ i ubrzale proces osamostaljenja.
Etnonacionalni sukobi
- Kosovo: Nemiri i protesti Albanaca, te ukidanje autonomije, pogoršali su odnose između Srbije i ostalih republika.
- Hrvatska: Sukobi između Srba i Hrvata, uključujući tzv. “Balvan revoluciju”, najavili su buduće oružane sukobe.
Gubitak kohezivne snage
- SKJ je bio jedina organizacija koja je povezivala republike. Njegov raspad ostavio je vakuum koji je ubrzo popunjen nacionalnim interesima i sukobima
Januar 1990 – Početak kraja
- 20–22. januar: XIV vanredni kongres SKJ u Beogradu. Delegacije Slovenije i Hrvatske napuštaju kongres zbog neslaganja sa srpskim rukovodstvom, čime praktično dolazi do raspada SKJ.
- 24. januar: Počinju masovni protesti Albanaca na Kosovu, koji prerastaju u oružane sukobe. Uvedeno vanredno stanje.
-
Februar–Mart – Višepartijski sistem i političke promjene
- Februar: Slovenija, Hrvatska i BiH uvode zakone koji omogućavaju formiranje višepartijskog sistema.
- Mart: SK Slovenije i SK Hrvatske mijenjaju imena i postaju socijaldemokratske partije. Slovenija izbacuje riječ “socijalistička” iz naziva republike.
-
April–Maj – Prvi izbori i nacionalni sukobi
- 8. april: Prvi višestranački izbori u Sloveniji. Pobjedu odnosi opoziciona koalicija DEMOS.
- 22. april: Milan Kučan postaje predsjednik Slovenije.
- Maj: Sukobi navijača Crvene zvezde i Dinama u Zagrebu simbolično označavaju početak etničkih tenzija.
-
Ljeto – Balvan revolucija i autonomne oblasti
- Jun–Jul: Srbi u Hrvatskoj formiraju Srpsko nacionalno vijeće i organizuju referendum o autonomiji.
- Avgust–Oktobar: Proglašena Srpska autonomna oblast Krajina. Sukobi sa hrvatskom policijom eskaliraju
Jesen–Zima – Izbori i deklaracije o nezavisnosti
- Septembar: Nemiri na Kosovu zbog ukidanja pokrajinske skupštine.
- Novembar–Decembar: Višestranački izbori u Makedoniji, BiH, Srbiji i Crnoj Gori. Opozicija pobjeđuje u četiri od šest republika.
- 23. decembar: Referendum u Sloveniji – preko 90% glasača za nezavisnost.
- Kraj decembra: Hrvatska donosi novi Ustav, definiše se kao država hrvatskog naroda.
Za preuzimanje ovog teksta treba navesti izvor te postaviti link prema ovom članku.
