Nedostatak sunčeve svjetlosti i zima mogu značajno uticati na mentalno zdravlje, posebno kod osoba koje već pate od depresije ili su sklone Sezonskom Afektivnom Poremećaju (SAP), poznatom i kao “zimska depresija”.Glavni razlog za ovaj uticaj je poremećaj bioloških procesa u mozgu izazvan smanjenim izlaganjem svjetlosti.
Ključni Biološki FaktoriSerotonin – “Hormon Sreće”:Sunčeva svjetlost pomaže u regulaciji proizvodnje i aktivnosti serotonina, neurotransmitera koji je ključan za raspoloženje, osećaj zadovoljstva i opuštenosti.Smanjeno izlaganje suncu zimi može dovesti do sniženja nivoa serotonina, što pojačava simptome tuge, bezvoljnosti i depresije.Melatonin – Hormon Spavanja:Tijekom tamnijih zimskih mjeseci, epifiza (pinealna žlijezda) može pojačano lučiti melatonin (hormon koji reguliše san).Povećana količina melatonina povezana je sa simptomima kao što su letargija, pretjerana pospanost (hipersomnija) i opšti nedostatak energije, što je tipično za zimski SAP.Vitamin D:Tijelo stvara vitamin D prvenstveno izlaganjem kože sunčevoj svjetlosti.Niska razina vitamina D često se povezuje s lošijim raspoloženjem i depresijom, jer se smatra da i on učestvuje u aktivnostima serotonina.
Tipični Simptomi Zimske DepresijeOsobe koje pate od sezonskog afektivnog poremećaja (zimski obrazac) često imaju atipične simptome depresije koji se razlikuju od klasične (ne-sezonske) depresije:SimptomKlasična DepresijaZimski SAP (Sezonski Afektivni Poremećaj)SpavanjeNesanica (problemi sa spavanjem)Hipersomnija (povećana potreba za snom, stalna pospanost)ApetitSmanjen apetit i gubitak težinePojačan apetit (posebno za ugljikohidratima) i dobijanje na težiniRaspoloženjeTužno, sniženo raspoloženje, gubitak interesa i zadovoljstvaBezvoljnost, manjak energije, socijalno povlačenje (osjećaj “hibernacije”)Ovi se simptomi ponavljaju svake godine u isto vrijeme (jesen/zima) i povlače se u proljeće/ljeto, što je ključno za postavljanje dijagnoze SAP-a.
Kako Se Boriti sa Zimskim Uticajem?Za osobe s depresijom ili SAP-om, neki od preporučenih načina borbe sa zimskim uticajem uključuju:Terapija svjetlom (Fototerapija): Izlaganje jakom, umjetnom svjetlu (koristeći posebne lampe) koje oponaša prirodno sunce. Istraživanja pokazuju da može biti vrlo efikasno.Izlazak vani: Čak i kratak boravak na otvorenom tokom dana, pogotovo ujutro, kada ima najmanje sunca, pomaže u regulaciji cirkadijalnog ritma.Suplementacija Vitaminom D: Preporučuje se provjera nivoa vitamina D i uzimanje suplemenata po preporuci ljekara.Redovna Fizička Aktivnost: Pomaže u podizanju raspoloženja i nivoa energije.Održavanje Društvenih Kontakata: Borba protiv socijalnog povlačenja i izolacije.Ako su simptomi intenzivni i značajno utiču na kvalitetu života, neophodno je potražiti stručnu pomoć psihijatra ili psihoterapeuta.
